काठमाडौँ:क्रिकेट खेलमा डकवर्थ–लुईस–स्टर्न (डीएलएस) नियम धेरै वर्षदेखि प्रयोग हुँदै आएको छ। तर अहिले पनि धेरै दर्शकले यसलाई बुझ्न अलि गाह्रो मान्छन्। खेल निष्पक्ष बनाउन अन्तर्राष्ट्रिय क्रिकेट परिषद् (आइसिसी) ले बेलाबेला नयाँ नियमहरू ल्याउने गर्छ। त्यहीमध्ये एउटा हो ‘डकवर्थ–लुईस–स्टर्न’ पद्धति। यो नियम प्राय: वर्षा वा कुनै अवरोधका कारण खेल रोकिने अवस्थामा प्रयोग गरिन्छ। तपाईंलाई थाहा छ डकवर्थ–लुईस–स्टर्न पद्धति कसरी लागू हुन्छ? नभए, यहाँ विस्तृत जानकारी पाउनुहुनेछ।

डकवर्थ–लुईस–स्टर्न (डीएलएस) नियम के हो?
जब कुनै खेल वर्षा, आँधी वा अन्य कारणले रोकिन्छ र ओभर घटाइन्छ, तब खेल निष्पक्ष बनाउनको लागि लक्ष्य पछ्याइरहेको टोलीलाई डकवर्थ–लुईस–स्टर्न पद्धतिबाट नयाँ लक्ष्य (टार्गेट) दिइन्छ।

कसरी सुरु भयो डकवर्थ–लुईस–स्टर्न नियम?
क्रिकेटमा वर्षा वा अवरोधले खेल प्रभावित हुँदा निष्पक्षता कायम राख्न पहिले पनि नियमहरू ल्याइएका थिए, तर ती धेरैजसो विवादास्पद बन्दै गए। बेलायतका दुई जना गणितज्ञ फ्र्याङ्क डकवर्थ र टोनी लुईसले यस्तो विवाद समाधानका लागि नयाँ विधि निकाले। सन् १९९२ को एकदिवसीय विश्वकपको सेमिफाइनलमा दक्षिण अफ्रिकालाई १३ बलमा २२ रन चाहिएको थियो, तर वर्षापछि खेल पुन: सुरु हुँदा नियम प्रष्ट नहुँदा १ बलमा २१ रन बनाउनुपर्ने अवस्थामा पुग्यो। यही समस्याबाट प्रेरित भएर डकवर्थ र लुईसले नयाँ गणितीय विधि बनाए।

उनीहरूकै नामबाट ‘डकवर्थ–लुईस नियम’ भनियो। पछि स्टिभ स्टर्न नामक अर्को गणितविद्ले यसमा परिमार्जन गरेपछि अब यसलाई ‘डकवर्थ–लुईस–स्टर्न’ (डीएलएस) भनिन्छ। अन्तर्राष्ट्रिय क्रिकेट परिषद् (आइसिसी) ले सन् १९९९ देखि यो विधि आधिकारिक रूपमा लागू गर्‍यो। पहिलोपटक भने सन् १९९७ मा इंग्ल्यान्ड र जिम्बावेबीचको खेलमा यो पद्धति प्रयोग भएको थियो।

डकवर्थ–लुईस–स्टर्न (डीएलएस) कसरी लागू हुन्छ?
डीएलएसमा बाँकी ओभर र बाँकी विकेटलाई आधार मानेर गणना गरिन्छ। यसमा रिसोर्स टेबल भन्ने तालिका प्रयोग गरिन्छ। जब खेल रोकिन्छ, त्यसबेला दोस्रो ब्याटिङ गरिरहेको टोलीसँग कति ओभर बाँकी छ र कति विकेट बाँकी छन् भन्ने आधारमा नयाँ लक्ष्य तय गरिन्छ।

जस्तै — पहिलो टोलीले ५० ओभरमा ३०० रन बनायो भने दोस्रो टोलीले जवाफमा २० ओभर खेलेर २ विकेट गुमायो र त्यसपछि वर्षाले खेल रोकियो भने उक्त टोलीसँग झण्डै ८८.१% स्रोत (रिसोर्स) बाँकी हुन्छ। त्यसपछि पहिलो टोलीको रनलाई उक्त प्रतिशतसँग मिलाएर नयाँ लक्ष्य दिइन्छ।

यसरी डकवर्थ–लुईस–स्टर्न पद्धतिले खेललाई निष्पक्ष बनाउन मद्दत गर्छ, ताकि अवरोधका कारण कुनै टोली अन्यायमा नपरोस्।