सोसल मिडिया
हाम्रो बारेमा
प्रयोगका सर्त
काठमाडौँ : जब राष्ट्र निर्माणको कुरा उठ्छ, हाम्रो ध्यान अकस्मात् सडक, पुल, भवन र वैदेशिक लगानीतर्फ जान्छ।
राजनीतिक नाराहरूमा विकासको परिभाषा सीमित हुन्छ। तर नेपालको भिन्न कथा छ — एउटा यस्तो देश, जहाँ संस्कृति, सिर्जनशीलता र स्वाभिमान नै समृद्धिको मार्ग बन्न सक्छ।
तीन छायारूपी स्तम्भ छन् — चलचित्र, खेलकुद र पर्यटन, जसले आत्मबल जागृत गर्न सक्छन्, पहिचान निर्माण गर्न सक्छन्, र अन्तर्राष्ट्रिय समुदायलाई ‘नेपाल’ बुझाउने माध्यम बन्न सक्छन्।
🎬 चलचित्र: मौलिकताको लहर, तर नीति शून्यता पछिल्ला वर्षहरूमा नेपाली चलचित्रमा एउटा मौलिकताको सन्चार देखिएको छ — नयाँ पुस्ताको दृष्टिकोण, कथामा स्थानीयपन, प्रविधिमा सुधार, र अन्तर्राष्ट्रिय महोत्सवसम्मको उपस्थिति।
तर, यो सृजनात्मक उर्जाले जतिसुकै फन्को मारोस्, जबसम्म सरकारी नीति असहयोगी रहन्छ, जबसम्म पूर्वाधार निर्माण ‘कागजमा मात्र’ रहन्छ, तबसम्म नेपाली फिल्म उद्योग संसारमा प्रतिस्पर्धा गर्न सक्दैन।
चलचित्र केवल मनोरञ्जन होइन — यो राष्ट्रको सांस्कृतिक कूटनीति हो। तर अफसोच! यो चेतना न त राज्यको नीतिमा झल्कन्छ, न बजार विस्तारको योजनामा।
🏅 खेलकुद: अनुशासन र आत्मबलको सिंगारिएको शून्यता “स्वास्थ्यको लागि खेलकुद, राष्ट्रको लागि खेलकुद” भन्ने मूलमन्त्र पुस्तौंदेखि पढिन्छ। तर राजनीतिक हस्तक्षेप, संरचनात्मक अस्थिरता र कार्यकर्ता–केन्द्रित नियुक्तिका कारण खेलकुद आज पनि भौतिक मैदानभन्दा बढी, राजनीतिक रणभूमिमा सीमित छ।
संघीयता आएको दशक नपुग्दै आठ मन्त्री र आठ सदस्यसचिव फेरिए। तर परिवर्तन भनेको नाम होइन — दृष्टिकोण हो। त्यसको अभाव आज पनि भैरहवा, विराटनगर वा सुर्खेतमा समान देखिन्छ।
सकारात्मक तर्फ हेर्दा, केन्द्रीय तहमा केही वैज्ञानिक प्रशिक्षण सुरु भएको छ — खेल पोषण, मनोविज्ञान र विश्लेषण आधारमा। तर प्रदेश र विद्यालय तहमा त्यो लहर अझै पुगेको छैन।
२५,००० प्रशिक्षक रोजगारीमा ल्याउने योजना सपना किन बन्ने? किनकि नेतृत्व केवल सम्मेलन, सिफारिस र कागजी रणनीतिमा सीमित छ।
🏔 पर्यटन: अपार सम्भावनाको अदूरदर्शी कथा १९५० दशकमा बोरिस लिसानेभिचले नेपालमा पर्यटनको जग हाल्दा नेपाल संसारकै नयाँ गन्तव्य बन्न सक्छ भन्ने सपना देखेका थिए।
७० वर्षपछि पनि त्यो सपना अधुरो छ। देशभरि साहसिक, अध्यात्मिक, सांस्कृतिक, ग्रामीण पर्यटनको सम्भावना असीमित छ — तर तिनको समन्वय, प्रवर्द्धन र बजार एकीकरणको खाका कमजोर छ।
त्रिभुवन विमानस्थल थकित छ। निजगढ अलपत्र। पोखरा र भैरहवा विमानस्थल अस्तित्वमा छन् — तर गन्तव्यविहीन। पर्यटन नीति ‘कुनै वर्षको Visit Nepal’ नाराभन्दा बाहिर जान सक्दैन।
पर्यटन: अपार सम्भावना, तर अदूरदर्शी नीति
बोरिस लिसानेभिच — नेपाली पर्यटनका पिता रुसी मूलका यी साहसी र दूरदर्शी व्यक्तित्वले नेपालमा आधुनिक पर्यटनको जग बसाले।
मूल योगदान (मिति अनुसार):
• १९५१: राजा त्रिभुवनलाई विदेशी पर्यटकलाई नेपाल प्रवेश गराउन सहमत गराए।
• १९५५: काठमाडौँमा Hotel Royal स्थापना गरे — नेपालकै पहिलो अन्तर्राष्ट्रियस्तरको होटल।
• १९५६: ‘थोमस कुक ग्रुप’ अन्तर्गत पहिलो पर्यटक समूह नेपाल ल्याए।
• १९६० दशक: राजा महेन्द्रसँग मिलेर ‘Visit Nepal’ अवधारणाको सुरुवात गरे।
तर दुःखको कुरा — ७० वर्षपछि पनि नेपालले स्पष्ट, दीर्घकालीन र दूरदर्शी पर्यटन नीति ल्याएको देखिँदैन।
🔍 साझा पीडा: नीति, दृष्टिकोण र नेतृत्वको संकट यी तीनै क्षेत्रमा एउटै रोगले ग्रस्त छ —
संस्थागत सुधार होइन, नेतृत्व फेरिनु प्राथमिकता बनिसक्यो। परिणाम: सृजनात्मक क्षेत्रहरू उपेक्षित, प्रतिभा पलायन, अनि ‘विकास’ नारामै सीमित।
🧭 निष्कर्ष: अब ढिला नगरौं सडक मात्र बनाउँदा राष्ट्र समृद्ध हुँदैन। राष्ट्र सृजनशीलतामा बलियो हुन्छ, अनुशासनमा उज्यालो हुन्छ, र पहिचानमा अडिग हुन्छ।
त्यसैले चलचित्र, खेलकुद र पर्यटनलाई अब ‘सेक्टर’ होइन, संविधानमा समेटिएको अधिकारजस्तै राष्ट्रको स्तम्भ भनेर सम्बोधन गर्नुपर्छ।
अब समय आएको छ —
र ती क्षेत्रहरूमा इमानदारीपूर्वक संलग्न भएका व्यक्तिहरूलाई अगाडि ल्याउने।
म आफू यी क्षेत्रहरूमै जीवन समर्पण गर्दै आएको व्यक्तिको हैसियतमा भन्न सक्छु — जबसम्म संरचनागत रूपान्तरण हुँदैन, राष्ट्रको समृद्धि भाषण र नारामा सीमित रहनेछ।
लामा , राखेपका पूर्व सदस्यसचिव लचित्र निर्देशक समाजका स्थापक अध्यक्ष तथा नेपाल चलचित्र विकास बोर्डका पूर्व सदस्य पनि हुन् । उनी चुरे संरक्षण तथा पर्यटन प्रवर्द्धन फाउन्डेसनका अध्यक्ष पनि हुन् ।
